Доктор Христина Мангала Фрост е израсната во Индија, родена e како хиндуистка, во највисоката, свештеничка каста во Индија – браманската. Таа е воспитана со јогата – нејзиниот дедо бил личен пријател со еден од водечките индиски хинду гуруа и учители кои ја дефинираа модерната јога и веданта философијата, познатиот Свами Шивананда. Доктор Христина Мангала Фрост станала Христијанка на 22 години, а подоцна преминала во Православната Црква. Докторската титула по англиска литература ја здобила од универзитетот во Кембриџ, Англија. Автор е на статии за литературата и книги од жанрот „фантастика“, а и самата има напишано неколку такви книги; како и текстови на различни духовни теми, вклучително и за јогата и Христијанството. Омажена е за д-р Давид Фрост, директор на Институтот за Православни Студии при Универзитетот во Кембриџ, со него има четири деца, а се црквува во храмот „Св. Ефрем Сирин“ во Руската Православна Црква во Кембриџ.
Јогата денес е станата мошне популарна во западниот христијански свет, така што постојат дури и Христијани, верници, коишто се интересираат или се занимаваат со јога. Тоа е и мотивот оваа тема – Сообразноста на јогата со Источното Православно Христијанство – да се отвори со д-р Христина Мангала Фрост.
Говорејќи за јогата, но не во нејзиниот модерен и популаризиран контекст, туку во нејзината изворна индиска традиција: дали јогата се сфаќа како духовна дисциплина, или се смета само за некоја форма за релаксација или физичка вежба, или пак ги има и двете значења?
Морам да кажам дека јогата во својот класичен контекст е многуобразна вештина. Во својата срж таа има духовна цел, и затоа е исправно да се каже дека во класичен контекст таа се сфаќа како духовна дисциплина, но во времето на реформите, во доцниот XIX век и раниот XX век, аспектот на релаксација исто така почнува да се нагласува. Индиските учители на јогата, пак, од Шивананда па натаму, отсекогаш повторувале дека главната цел на јогата е духовна, а позите, вежбите и другите работи се само помошно средство. Доколку ги читате учителите како Ашок Кумар Малхотра, па дури и најпопуларните јога писатели, како Б. К. С. Ајенгар, сите го нагласуваат тоа.
Во Северна Америка и Европа, најпопуларни се телесните пози, кои се нарекуваат хата јога, но тоа е само дел од поголемиот број видови на јога. Дали можете накратко да ги опишете петте класични видови јога во хиндуизмот?
Вие спомнувате пет видови, но ако ја погледнете Бхагавад Гитата[2], секое поглавје е насловено како некој тип на јога, што може да збунува. Сепак, ќе останеме на петте видови јога. Тие се:
- Карма јога – којашто е јога преку дејствување, со развивање на „одделеност“ и постигнување на состојба на „бесстрастие“, во којашто се дејствува, и во Бхагавад Гитата има една прекрасна реченица која зборува за „дејствувањето во бездејствието“ и „бездејствието во дејствувањето“, и тој парадокс треба да се согледа во секојдневниот живот.
- Ј`нана јогата е јога на „вистинското познание“, „вистинското распознавање“ и затоа е вежба на умот во различни форми, да го разграничи вистинското од лажното, незнаењето од просветлението и т.н.
- Бхакти јогата, којашто всушност е најпопуларниот вид јога во Индија, широко практикувана, всушност препорачува едноставна посветеност и љубов кон некое „божество“ или „бог“.
- Раџа јогата е понапредна форма на ментална и психосоматска контрола.
- Хата јогата е онаа што е многу популарна на Запад, која се сосредоточува на тоа да се биде „фит“, да се „наштелува“ телото – оттука и сите телесни пози.
Во контекст на класичната јога, како се телесните пози(така наречените „асани“ во хата јогата) поврзани со другите јоги? Дали се тие на исто рамниште, или на некое подолно, или пак се само вовед во другите? Дали некој може да постигне целосно „ослободување“ (според хиндуистичкиот концепт) само преку практикувањето на јога позите?
Во класичната јога, би рекла дека може да се гледа на два начина: првиот е сфаќањето на постепен развој, и тоа веројатно наведува во погрешна насока. Повеќе е како жиците на едно велосипедско тркало: има повеќе аспекти, но идејата е да се стигне до центарот, а телесните пози треба да се практикуваат заедно со други работи, така што истовремено да се применуваат неколку аспекти од јога дисциплините. Јогата е многуобразна древна дисциплина, и секако во раниот период не се поставувало прашањето дали може да се постигне „духовно ослободување“ само преку практикувањето на телесните пози. Таква идеја немало ниту да им падне на ум на старите риши (јогините коишто ги практикувале) бидејќи биле свесни за целиот опсег на психосоматски проблеми коишто треба да се надминат во било кој пат на духовниот развој.
Јогинот којшто само седи под дрво и просто ги импресионира луѓето со телесните пози, или лежи на легло од шајки, отсекогаш бил сметан само за спектакл, и земан за потсмев. И денес има луѓе коишто прават вакви работи на јавни места, само за да бидат видени – јас тоа го нарекувам „бизарен базар“. Тоа секако воопшто не било охрабрувано: сосредоточувањето на телесниот аспект на позата очекувајќи самата вежба на некој начин да те одведе во некаква духовна состојба, често води во скршнувања и во ќорсокаци – се постигнуваат некакви психички подвизи, но тоа не значи истовремено и духовно ослободување.
Говорејќи општо, за јогата и нејзиното практикување, која е крајната цел на јогата, онаква каква што е дефинирана од страна на Патанџали и неговата класична книга „Јога сутра“ и сличните текстови?
Патанџали всушност зборува за јогата како „осмочлена“ (аштанга): осмочлени пози, осмочлена дисциплина. Всушност, практикувањето на позите (асаните) се наоѓа на третото место во листата, а се почнува со морална и психолошка подготовка. Се почнува со петте воздржувања, за да се контролираат чувствата, на што соодветствуваат петте дисциплини, односно потребно е вежбање за да се направат точните работи. Дури потоа, на третото место, се физичките пози, а понатаму се наоѓаат регулирањето на животните сили и повлекувањето на чувствените органи (пратјахара), и потоа концентрацијата и медитацијата, а на крај го имаме зборот „самади“ – слевање, апсорпција. Значи тоа се смета за крајна цел: самади, т.е. слевање.
Сега се поставува прашањето во што всушност биваш слиен, односно апсорбиран? Различните школи на индиски и хиндуистички традиции даваат различни одговори на ова прашање. Некои би рекле дека слевањето е во еден вид на безличен „браман“ – таму индивидуата станува идентична со универзалното. Некои, пак, би рекле дека слевањето е во нешто трансперсонално, во божество. И секако, доколку потекнувате од будистичката традиција, во изворното будистичко учење нема никаков збор за било какво божество, па затоа се зборува за влегување во нирвана, што всушност е гасење.
Значи, слевањето, т.е. „самади“, тоа е клучниот збор кој ги опишува „Јога Сутрите“ на Патанџали.
„Самади“ (слевањето) често се опишува во контекст на „сачидананда“, „чиста совест“, „блаженство“ – дали и како ова може да се спореди со нашиот христијански светоглед, за Царството Божјо?
Самиот поим, концептот на „сачидананда“, којшто е некој вид вистина, знаење, блаженство – ова е троичен опис на тоа крајно искуство – во мојот ум тоа звучи прекрасно, но тоа е статичен концепт, а исто така е и апстрактен концепт. Од друга страна, кога Исус Христос зборува за духовната цел на луѓето, којашто е Царството Божјо, тоа за мене е неверојатно богата, возбудлива, динамична и вдахновувачка визија. Затоа што не е само внатрешна, туку е и надворешна, не е само лична, туку е и заедничка – ги вклучува и другите луѓе. Освен тоа, Царството Небесно за кое говори Христос не ги опфаќа само луѓето, туку и целото Создание. Ние луѓето ќе бидеме преобразени, но и целото Создание заедно со нас. И уште повеќе, ова не е статична цел, тоа е вкоренето во христијанското сфаќање за Бога, којшто е „Животворна Троица“, како што пееме во Литургијата, значи тоа е многу динамична, активна сила на љубов и личносен однос.
Оттука, имаме една неверојатна визија, визија на верата, којашто (за мене) е уште повеличествена бидејќи не завршува, не се работи за цел што ќе ја постигнеш и си завршил, туку таа продолжува. Тоа е постојано преобразување од слава во слава, како што говори светиот апостол Павле. Би можела за ова многу да зборувам, но можеби премногу зборови не се добра идеја. Но, има еден многу важна реченица, потсетник за Царството Божјо, со што би сакала да завршам: Царството Божјо се постигнува само преку Крстот Христов, само преку следењето на Христа, а тоа значи и страдање заедно со него.
Ова е другата работа што ме возбудува како хиндуист, односно како некој што преминал од хиндуизмот, една од причините заради која станав Христијанка е тоа што сфатив дека одговорите коишто хиндуизмот ги дава за злото и страдањето се крајно несоодветни, па дури и патетични – едноставно да се одложи проблемот припишувајќи го на „кармата“ или на некој живот во минатото, не беше доволно добар одговор. Додека, пак, преку прифаќањето на страдањето со цело срце, и освојувајќи го со љубов, со вера, го лечиме нашиот ранет внатрешен човек, а исто и ранетиот свет. И ова е истовремено со Царството Божјо. Ова го кажувам за да укажам дека христијанската идеја за Царството Божјо е далечен повик од она што би го нарекла, очекувам дека некои луѓе ќе се навредат доколку кажам, но сепак ќе кажам: сфаќање од типот „направи сам“ на самади. Исто така, самади неизбежно станува самоцентричен концепт. Дури и некои луѓе да зборуваат за заедничка работа и т.н., во крајна мера тоа подразбира оставање на светот зад себе, оставање на другите луѓе зад себе и оставање на Созданието зад себе.
Се разбира, во Христијанството, клучна е нашата личност во Образот Божји. Во контекст на Бхакти јогата – како што посочивте – се работи за обожување на некое лично божество. Така, некои луѓе, како на пример Ваишанавитите – го обожуваат Кришна, или Рамакришна, некои други ги обожуваат „Светата Мајка“ и Кали и т.н. Дали самади е секогаш губење на себе си, или „гасење“, како што би рекле будистите?
Сметам дека кога се зборува за „себеси“ во хиндуистичката традиција, тоа не е исто како христијанското сфаќање на човечката личност. Целата антропологија е сфатена поинаку, и ова создава многу проблеми, бидејќи ако ја погледнеме Бхагавад Гитата (а тоа е еден од класичните примери за тоа како се гледа на човекот), ќе видиме дека таму се зборува дека душата го населува телото. Поделбата на душа и тело е екстремно силна, па така во хиндуистичката традиција се смета дека она што навистина е важно е душата, додека телото е само збир на различни елементи. Мошне слично сфаќање постои и во другите различни хиндуистички философии, па дури и во будизмот, којшто, пак, оди уште подалеку уништувајќи го и самиот поим за „себеси“. Така што на прашањето „што е она што апсорбира?“, повеќето хиндуисти би рекле: било кое илузорно чувство за „себе си“. Со други зборови, уште на самиот почеток не постои чувство за вредноста на уникатно создадените човечки суштества.
Тука наоѓам дека Христијанството толку многу ослободува, бидејќи во христијанското богословие зборуваме и имаме јасна претстава за Бога – Кој е Љубов, Бог Кој е Творец, Бог Кој го љуби човекот. Ова е од исклучително значење кога се зборува за тоа што е човекот – бидејќи штом сме ние создадени според образот Божји, тогаш исто така ги имаме и овие лични својства. Ова е неверојатно важно кога се зборува за Царството Божјо и за обожението и за другите поими коишто произлегуваат од тоа, затоа што човекот е по својата природа скапоцен, бидејќи е создаден според образот Божји. Во хиндуизмот никаде нема ништо слично. И така, „самади“ е конфузен поим, бидејќи има два начина да се дефинира човечкото суштество, но најчесто ќе најдете дека постои гностичка црта – дека душата е важна, а телото не е.
Но, некои од Харе Кришна движењето тврдат дека не станува збор за слевање во некое безлично божество, туку за вечен живот како уникатно суштество во „лока“ со Кришна – кој што е нивното божество.
Еден од проблемите со многуте манифестации на денешниот хиндуизам е тоа што станува прилично тешко да се следат различните движења. Така, често се случува во хиндуизмот да биде преземена некоја христијанска терминологија, па христијанските поими откако ќе се вградат во хиндуизмот, да бидат промовирани како хиндуистички идеи, особено на Запад. Таа идеја за живеење во „лока“ е една прекрасна фантазија. Во времето кога работев на преводот на Бхагавад гитата, на улица ми пристапи еден од Харе Кришна движењето нудејќи да ми продаде примерок од Бхагавад Гитата. Се сожалив и му реков: „во ред, ќе купам еден примерок, но да знаеш сето она за што мечтаете е поетска фантазија. Она што е вистинито е Исус Христос, Кој навистина дојде како Човек. Господ всушност, во одреден историски момент, дојде при нас за да ни го понуди сето тоа за што вие сонувате“. Јас таму би го сместила Харе Кришна движењето.
Светите отци го користат зборот „образ“ во своите толкувања дека има одредени образи кои ги очекуваме, а дека Христос е реалноста. И кога ја имаш реалноста, тие образи веќе не се потребни. На некој начин, и во другите религии постојат мноштво образи. Некои од нив, во најдобар случај, ги наведуваат луѓето да размислуваат во точната насока, а во најлош случај може да бидат демонски. За да се одделат едните од другите, потребно е духовно расудување. Всушност, очекувањата можат да бидат толку силни, та тие образи да бидат халуцинирани. Така на пример, еден Австриец кој се приклучил во движењето на Харе Кришна, зборува за тоа како навистина ја видел својата божица, и опишува многу точно и јасно како се случило.
Во еден Ваш напис за јогата, пишувате дека клучниот проблем со јогата е тоа што ги наведува луѓето да мислат дека постои начин да се постигне целовитост на телото и умот преку користење на некоја техника – во овој случај јогата – а без благодат и вера во спасението преку Исуса Христа. Од друга страна, ние Православните понекогаш биваме обвинети – особено од страна на протестантите – дека го нагласуваме обожението и содејствието со Бога преку духовните подвизи, преку добродетелите. Би можеле ли да ни помогнете да направиме разлика помеѓу јогата како погрешен духовен напор, и обожението и синергијата со Бога, како точен и ефикасен духовен напор?
Најпрвин би сакала да кажам дека православното сфаќање за синергијата, т.е. содејствувањето на Бога е најпрекрасниот и најинспиративниот начин да се уважи човечката слобода. Православните автори ја нагласуваат синергијата бидејќи препознаваат дека тоа е дел од нашата создаденост според образот Божји – слободата која ја имаме. Господ не нè ограничи, туку ни даде слобода. Идејата за духовно делање е нешто што може да биде погрешно интерпретирано. Тоа не значи дека самите себеси се фаќаме за коса и се подигаме, туку значи дека ги употребуваме нашите, од Бога дадени енергии (физички, ментални, духовни), и ги насочуваме кон Бога, кон Христа, преку Духот.
Да ви дадам еден пример: да речеме дека некој се движи стрмоглаво со сета своја страст и желба да постигне нешто, само што не знае точно каде оди, а можеби е на погрешен пат, или му се расипал уредот за сателитска навигација. Во моментот кога ќе сфати дека не оди никаде, треба да се врати назад. Такви сме повеќето од нас . Во својата падната состојба биваме водени од своите гревови и страсти, од расејувањата во светот и конфузијата, и ја бараме својата утеха најпрвин во сите оние работи коишто во Светото Писмо се наречени „свет“, или „тело“, но штом сфатиме дека ништо од тоа не ни помага, ние буквално се вртиме и се враќаме назад, т.е. се каеме. Доколку се свртиме наназад и ги управиме нашите сили кон точната цел – која е да го бараме и да го најдеме Бога, да го обожуваме и прославуваме – тогаш штом овој пресврт го направиме со сета искреност, стануваме проникнати со Светиот Дух, односно Божјите енергии почнуваат да струјат во нас. Затоа го сакам тој збор: содејствие, бидејќи ги признава двата аспекта на духовниот живот. Кога се молиме, кога се бориме, тогаш Светиот Дух се моли преку нас. Тоа би бил мојот одговор кон протестантските сомнежи за тоа дека синергијата е некој вид напор, т.е. техника.
Би навела и уште еден од моите омилени примери, од светителот на нашата парохија, светиот Ефрем Сирин. Тој дава една прекрасна слика за тоа какви напори треба да правиме: свети Ефрем вели дека човекот треба да биде „харфа на Духот“. За да се свири добро музиката на Светиот Дух, треба да бидеме чисти – харфата треба да биде исчистена и добро наштимана, а нејзините жици не треба да се ниту премногу затегнати, ниту премногу олабавени. Тоа е нашиот духовен напор, аскезата, подвижништвото, сите нешта коишто Православната Црква устроила да ги правиме: постот, милосрдието, покајанието, благодарењето, молитвата – сето тоа се средства за да се постигне штимањето. Така гледам на синергијата: пренасочување на нашите енергии кон Бога, за Божјите енергии да можат да протечат во нас и да нè преобразат.
Слично е со обожението. Тоа е храбар и застрашувачки збор за некои луѓе, тие сметаат дека тој претполага премногу, но ако погледнете во Библијата, тоа воопшто не е така, бидејќи што ни се кажува таму? Господ ни заповеда да бидеме „свети како што Бог е свет“. Како можеме да ја пренебрегнеме оваа заповед? Тој не бара ова самите да го постигнеме, Тој е оној Којшто нè воздигнува. Не се работи за војничка наредба, туку за љубовна заповед. Господ е спремен, Тој е големиот Љубодавец; на сите служби го опеваме како „Човекољубец“. Тој тежнее да го сподели својот живот и нè бара нас. Параболата за блудниот син е класичен пример за тоа дека Тој прв нè бара. И кога сме сè уште далеку, Тој сепак ита кон нас.
За модерниот сензибилитет ова е тешко забележливо, бидејќи таквите луѓе не ни започнале да мислат за Бога како Љубов. Сè уште се заробени во старомодните идеи за Бога како казнител, како оној што ги лови нашите гревови, Бог на законот. Треба најпрвин да се ослободиме од овие лажни божества. Кога ја читате Библијата и се молите, го откривате љубовниот Бог, и оттаму треба да се почне. Но, што се случува кога љубовта бива понудена? Многумина денес велат – а тоа го кажале досега многу пати, и пак го повторуваат – велат: „не, благодарам, доволен сум си самиот на себеси“. Во моментот кога ќе се затвориш, кога ќе ја затвориш вратата, Бог нема да се наметнува. Па, така, сакам да размислувам за обожението како преобразување преку Божјата љубов. Колку што повеќе ги отвораме прозорците (како што би ги именувала нашите напори), толку повеќе светлина – Бог ни струи внатре, а таа светлина (треба да помниме дека тоа не е некаква статична светлина, туку динамичната Светлина на Светата Троица) може да продира во нас, да нè просветлува и да нè преобразува. Според моето ограничено сфаќање, тоа е обожението.
А дека тоа е возможно во овој живот, гледаме од житијата на светителите. Тие ни покажаа, низ вековите, дека овој вид на преобразба е возможен, да се стане провиден за Бога во овој живот – тоа е возможно уште во овој живот, а потполно ќе се оствари во идниот.
Дали сметате дека Православното Христијанство би било привлечно за хиндуистите?
Да, бидејќи хиндуистите имаат природен осет за таинствата и за мистичната димензија на животот, така што во Православното Христијанство тие ќе го најдат својот дом. Се сеќавам кога бев со својот сопруг и со семејството во Индија, бевме во Хардивар, на север, и ја гледавме церемонијата на палење светилки. Стотици и стотици луѓе палеа светилки и во одредено време кажуваа молитви, пуштајќи ги по реката Ганг, која ја сметаат за мајка на сите и дарителка на животот. Не можев, а да не помислам колку лесно тоа може да се преобрази во христијанската служба на благодарствен молебен, и ние Православните би можеле тоа да го направиме, бидејќи ние кон сè пристапуваме на еден мистичен и светотаинствен начин, а хиндуистите тоа ќе го почувствуваат како нешто сосема природно и сообразно на она во што се воспитани.
Хиндуизмот е мошне телесен, и покрај двојството душа-тело, има многу телесни аспекти, а во Православното Христијанство телесниот аспект е осветен преку Воплотувањето. Како се случи, современите постурална и медитативна јога да бидат – како што пишувате: „претворени во идиом на американски школи за самопомош и позитивно мислење, и да бидат рекламирани како лесен и безбеден, достапен за сите, начин да се постигне блаженство“?
Тоа потекнува од раниот XIX век, од Америка, кога одредени литературни дејци, како Емерсон и Торо, кои го започнаа ваквото движење. Емерсон беше тотален трансцеденталист и унитарист и тој го основа концептот на „над-душа“ и пишуваше поеми за браманот и сл. Торо, бостонскиот браман, беше првиот којшто практикуваше јога.
Овие луѓе најверојатно реагираа против прекумерниот калвинистички пуританизам, не знам најточно, но се чини дека тоа е заднината. Тие воведоа поидеалистички сфаќања за човекот. (Имам впечаток дека во историјата секогаш кога нешто бива заборавено, или недоволно ценето, тогаш доаѓа некој и го пренагласува истото, па треба потоа време да се воспостави загубената рамнотежа.) Потоа дојдоа некои други луѓе, и со својот придонес само ги заматија работите, некои флертуваа со идеите на Сведенборг, мадам Блаватска и нејзините теософисти… Не е сега местото да се навлегува во детали, но овие луѓе направија етос на психологизирана религија.
Така, кога Вивекананда се појави во неговото собрание на религии, тоа беше воздухот што го вдиша, па тој мошне брзо го увиде потенцијалот, и во еден исклучителен микс на истокот и западот, ја преформулира хиндуистичката метафизика и произведе нешто што го нарече „практична веданта“ – којашто е всушност многу далеку од она што го учеше Шанкара, оригиналниот ведантски философ. „Практичната Веданта“ се покажа премногу апстрактна и за самиот Вивекананда, па затоа тој потоа го напиша упатството за Раџа јогата, којшто според речникот е многу сличен на упатствата за самопомош. Отворено кажува дека целта всушност е да се постигне контрола над себеси и над природата.
Тој прави груби и бесмислени ветувања за инстантни резултати, а тоа е нешто што е допадливо за новопојавениот потрошувачки менталитет. По него, овој пристап за „инстантни резултати“, „брзи поправки“ и „направи сам“ беше развиен понатаму од други луѓе, како јогинот Махариши Махеш, Раџниш и мноштво други луѓе.
Повеќе корисни информации за како настана овој микс на источни и западни идеи во доцниот XIX век и како се случи тоа да настанат две форми на јога – телесна и медитативна, може да се прочитаат во книгата „Историја на модерната јога: Патанџали и западната езотерика“, од Елизабета де Михелис.
Дали има нешто лошо во тоа јогата да се користи како начин за релаксација и физичка вежба, и дали Христијаните би требало да бидат свесни и загрижени поради спиритуалниот товар којшто го носи јогата? Дали сметате дека јогата може да биде сосема нерелигиозна активност?
Парадоксално, движењето коешто тогаш започна, денес резултира со тоа – да дадам некои конкретни примери – министерството за здравје и спорт во Англија да ја препорачува јогата на луѓе со здравствени проблеми. Значи јогата почна да се употребува како средство за физичка вежба и релаксација, како физиотерапија. На некој начин, сметам дека тоа е добро, затоа што дефинитивно ја раздвоија јогата. Секако, неколку растегнувања или точно дишење помага при вежбањето и го смирува умот.
Меѓутоа, тука треба да се даде едно предупредување: умереното вежбање е добра работа, и јога вежбите, доколку се умерени, се добри. Но, треба да се забележи дека за некои луѓе – и знам примери дека се има тоа случено – тоа може да стане здодевно, па почнуваат да се занимаваат со посложени работи, и тоа им станува зависност. Велам зависност, затоа што при вежбањето се создаваат добри хормони, коишто прават да се чувствуваш убаво, па стануваш зависен од тоа, исто како што оние кои трчаат се зависни од трчањето и слично. И тоа е критичниот момент кога човек треба да застане и да се праша што точно се случува, и дали сè уште се работи само за релаксација.
Втората работа е спиритуалниот товар: Христијаните особено треба да бидат внимателни кон сè што примаат како спиритуален товар, дали кога читаат книга, или одат на јога часови. Најпрвин, Христијаните треба да се добро утврдени во својата вера, молитва и пракса. Само во тој случај ќе имаат просветление од Бога за да проценат што е добро – за да го земат, а што е лошо – за да го остават. Кога ќе ме прашаат како се справувам со своето хиндуистичко минато, им одговарам дека во својот подрум имам некои добри работи, и некое ѓубре, а Христос е магнетот. Тој ги привлекува кон себе добрите работи, а останатото ќе отпадне. Значи нам ни е потребно тоа просветление, затоа што инаку не би знаеле што е исправно, а што не е.
Освен тоа, треба да внимаваме дали учителите по јога се занимаваат само со вежбите, или пак – отворено или скриено – преминуваат во други нешта коишто водат во хиндуистички етос, којшто е туѓ според својата цел која се самади, самореализацијата и оние други нешта за коишто рековме дека се несообразни со Христијанството – каде го бараме Царството Божјо. Значи, доколку човек го прифати тој туѓ етос, тоа претставува отпадништво од најлош вид. Една моја пријателка, којашто одеше на такви часови за да биде „фит“, после некое време сфати дека учителот им давал мантри, и почна да искусува некои чудни ментални состојби, по што се алармира и брзо се повлече – бидејќи како православна девојка знаеше дека има нешто што не е во ред, па прекина. Значи, многу е важно да покажеме расудување.
Што ќе кажете за обидите да се „христијанизираат“ јога техниките? Веќе имате пишувано за Дешане и некои други коишто се обидуваат тоа да го направат. Дали може да постои христијанска јога?
Дешане е мошне интересен случај. Тој е мошне длабок и внимава да ги раздвои спиритуалните етоси на јогата од христијанските сфаќања и мошне јасно истакнува дека тие се некомпатибилни. Тој е мошне јасен и на здрава почва. Но, потоа во вториот дел од својата книга прави некои конкретни препораки за тоа како да се искористат јога позите за да се слави Господ и да му се пеат славословија, да се истакне нашето преумување и т.н. Тоа е некој начин на синхронизирање на христијанските молитви со јога вежбите.
Тоа ми се виде интересно, па решив да го пробам. Постапувајќи според неговите препораки, по некое време добив едно мошне непријатно чувство, сфатив дека сум премногу самосвесна за време на молитвата. Не се заборавав, туку останував свесна за себеси, што воопшто не ми се допадна, бидејќи сакав да се сосредоточам на Бога, а не на моите движења. Тоа ми беше одвлекување на умот. Така што, моето лично искуство е дека порадо би ги правела вежбите одделно, а потоа да се молам без да мислам на нив.
Кој е Вашиот заклучок за практикувањето на јогата од страна на Православните Христијани?
Доколку луѓето навистина знаат што прават, и доколку некои рани фази од асаните се во ред за нив – доколку ги сметаат за начин на релаксација и штелување на телото, и учење како да се диши исправно (бидејќи најголемиот дел од нас не знаат да дишат исправно) – подалеку од тоа, јас не би одела. Сè што е посложено, станува предизвик затоа што треба да си во добра физичка кондиција. На пример, ако имаш покачен крвен притисок, не смееш да ја правиш сирсасана позата, затоа што е тоа лошо за тебе, но треба да ги знаеш тие работи. Ако имаш проблем со тироидната жлезда, треба да внимаваш кои асани ги правиш, а кои не. Значи, потребно е многу повеќе знаење одошто имаат поголемиот дел од луѓето кои ги посетуваат ваквите часови. Значи, тука веќе почнува проблемот. А понатаму, кога се работи за медитативни техники или пеења, мантри и т.н., дефинитивно – не, затоа што тоа одведува во психички состојби што може да биде многу опасно. Значи, јас би останала на многу минимална употреба, толку минимална што човек и да не мисли на тоа дека е јога. На пример, кога јас ќе се заборавам и ќе се „вкочанам“ пред компјутер, прилегнувам и дишам побавно, за да се чувствувам подобро, или кога ќе ми се вкочанат рацете или нозете, правам некои основни пози и тоа ми помага. Значи тоа е најдалеку што одам.
Би сакал да додадам една работа: познавав една жена од 42 години, блиска пријателка на мајка ми, која што се занимаваше со јога. Таа не знаеше дека има повишен крвен притисок. Редовно ја правеше сирсасана позата, и при една таква вежба доживеа мозочен анеуреизам и почина на лице место.
Да, тоа е екстремен пример. Еден од нашите индиски гуруа со смисла за хумор, се потсмева со таквите јога вежби, велејќи дека тие ги оштетуваат капиларите во мозокот, па луѓето доживувајќи некој вид на ментално оштетување, мислат дека влегуваат во состојба на „блаженство“, затоа што веќе не знаат што е што. Тоа е екстремно критикување, но опасноста постои, така што докторите доколку препорачуваат јога вежби треба да внимаваат и да знаат што точно им препорачуваат на луѓето. Се надевам дека знаат, бидејќи здравствената состојба е исклучително важна кога се започнува со вакви вежби.
Превод од англиски: јеромонах Иринеј (Стефановски)
Извор: http://ancientfaith.com/podcasts/illuminedheart/yoga_and_orthodox_christianity_are_they_compatible
[1] Интервју на Кевин Ален со д-р Христина Мангала Фрост за американското православно радио „Древната Вера“.
[2] Хиндуистички спис од 700 стихови, дел од индискиот еп „Махабхарата“. Се смета за еден од најзначајните текстови на хиндуистичката философија.