Сиот наш живот на земјата е подготовка за вечноста, но секој од нас, од животот заминува на различен начин; еден пловејќи по морето, втор летајќи над облаците, трет… Но, се чини дека најубаво е да заминеме стоејќи во црквата или седејќи на нашето стасиди (стасидија се дрвените столици во храмот, наредени долж неговите ѕидови), кое го символизира нашиот гроб. Нашето место за седење на стасидито е крстообразно и покажува дека ние, како монаси сме распнати, т.е. умрени, мртви. Помеѓу другото, истото го означува и нашиот монашки потстриг, дека имаме умрено, а умрениот не се плаши од смртта.
Една изрека вели: ако умреш пред да умреш, нема да умреш, кога ќе умреш, се разбира ако навистина сме умреле за Христа и сме се сопогребале со него, преку нашето крштевање, преку нашиот монашки потстриг и преку нашите исповеди, та немаме повеќе ниту надежи, ниту очајанија, ниту притесненија.
Мртвиот, душевно не се притеснува. И кога го јадат црвите, и кога некој ќе го клоцне не негодува, само се радува и воскликнува заради тоа што неговата душа е на небото – кога е на небото! Навистина, бидејќи телото на еден светител точи благодат, бидејќи е духоносно и божествено, не е едноставно коски и прав, туку е свети мошти и се сорадува со душата. Следствено, не само живото тело на еден светител сострадува или се сопрославува со душата, туку и мртвото тело.
Ако, пак, имаме умрено, што значи дека немаме проблеми, ниту издигнувања и падови во нашиот живот, денес вака – утре поинаку, ниту планови правиме, ниту соништа, ниту правда бараме, но само ја бараме милоста Божја и погледот Христов; ако живееме вака, така и ќе нѐ најде Господ. Затоа, прекрасен миг е да замине некој во другиот живот, во црква!
Колкумина имаат заминато на долгочасовните служби во манастирите, во полутемнината на ноќта! Го гледаш монахот, седи на своето стасиди, и таму кадешто седи, заминува неговата душа и никој не го забележува тоа. Сите си заминуваат од црквата и веројатно ќе го види еклисијархот, кога ќе отиде да ја затвори портата или кога ќе влезе повторно за да го запали кандилото за следната служба. Го наоѓа на стасидито, со лице што свети.
Дејствително, на Света Гора, кадешто телата на монасите не се стврднуваат, ниту се оладуваат, туку ја зачувуваат бојата, која ја имале додека биле живи, претставува прекрасна глетка да те најдат упокоен во црква или на столче во молитвена положба, или клекнат на простирка како Св. Серафим Саровски и сите други светители, коишто се упокоиле во слични моменти. Исто така, многу убаво е да отпатуваме во другиот живот, во час кога работиме и уморни сме и испотени од нашето послушание; или во момент, кога сме се вратиле од еден разговор и сме му рекле на братот „да“ и на тој начин сме ја покажале нашата почит кон богосоздадената икона на Великиот Бог. Дај Боже, да нѐ земе Бог во такви моменти.
Сите знаеме дека не е возможно некој да умре, тогаш кога сака, т.е. да се сопогребе и да воскресне во Христа, затоа што не може да се покае тогаш кога сака, туку може до тогаш кога Господ му дава време за тоа. На пр., кога еднаш, двапати, трипати, останувам неисповедан или велам дека тоа што го правам е точно, а е грев, Бог веќе се уверува дека јас не го сакам Него, туку своето јас.
Уште, кога прекршувам нешто што го имам ветено пред ангелите, пред светителите и пред живата Црква за време на мојот монашки потстриг (службата на монашење вели: „Зашто ангелите се присутни невидливо, запишувајќи ја оваа твоја исповед… Имаш и да гладуваш и да жеднееш, и да немаш што да облечеш, имаш да те навредуваат и да ти се потсмеваат… да те гонат, и многу искушенија жалосни…“)[2], кога имам некоја болест, ако офкам и барам подобра нега, кога ме навредуваат, клеветат и обвинуваат, ако одговарам на најлош начин, тогаш покажувам дека не сум мртов.
Но, и кога малку ми станува студено и барам да достигне триесет степени температурата во мојата соба или кога ќе ми го задоцнат нештото што го очекувам, или ми го одбијат тоа што го барам, та пожолтувам од бес, што покажува сето ова? Дека немам настроение да умрам со Христа и да воскреснам во една „нова твар“[3], да станам нов човек, нова творба на преобразбата на Божјата Десница.
Со овој мој став како да му велам на Бога: „Боже мој, немам никакво расположение да Те слушнам, остави ме“. И, воопшто, кога се бунтувам „зошто ова, зошто она“, седнувам на местото на Бога. Како? Така што седнуваме на местото на Старецот, на местото на онеправданиот или повредениот брат, или, на местото на другиот бидејќи е хулител или неверник, или, бидејќи не се поставил добро кон нас, или бидејќи нѐ удрил.
Сите луѓе се икони Божји; со било кого да дојдам во најмал конфликт, или да почувствувам и најмала огорченост, или да имам некое очекување или надеж дека нешто ќе се промени, сето ова покажува дека интересот на моето срце не е Бог. Кога Бог ќе го види ова, тогаш престанува да трае тоа „денес“[4], така што нашето преумување не е преумување, туку еден прост страв. И додека навремениот страв води во љубовта Божја, овој, пак, страв, покажува дека јас сум се засакал себе си, така што не води во љубовта Божја.
Веројатно некој ќе се запраша: кога согрешија Адам и Ева, беше ли возможно да побараат од Бога простување и да се спасат? Ако да, тогаш зошто Бог веднаш ги избрка од рајот? Зошто не им кажа; побарајте простување? Ги избрка заради тоа што Бог им имаше речено: од дрвото на животот ќе јадете и додека јадете ќе живеете. Но, „во оној ден, во којшто ќе јадете од дрвото на познанието со смрт ќе умрете“[5]. Адам посака обожување. Не посака лажна правда, не побара нешто човечко, не побара опуштање и радости, не побара јадење и пиење; го побара тоа што го сакаше и Бог, но не го побара на начинот на којшто сака Бог, значи, да е мртов за страсти, желби и волји.
Бог му кажа на Адама: ќе чекориш по рајот, ќе работиш и ќе јадеш од дрвото на животот за да живееш. Но, кога согреши, помина времето кога можеше да покаже дека го возљубил Бога. Го засака своето јас, заради тоа што го пожела обожувањето. Се разбира, сите ние сме се родиле за да се обожиме, но на друг начин. Се обожуваме, кога нѐ онеправдуваат, кога гладуваме и жеднееме, кога сме необлечени; не толку по своја волја, тука кога другите нѐ принудуваат заради нивната жестокосрдечност, заради нивниот лошотилак, заради нивното невнимание и омраза, заради било што. Нема значение заради што, но тоа со што се соочуваме е нешто што Бог го знае.
После падот на првосоздадените, личностите на Света Троица се посоветуваа во едната природа и рекоа: треба да внимаваме, можеби Адам и Ева ќе ја пружат повторно раката за да го фатат плодот и да го изедат, за да живеат. Не треба да живеат, треба да умрат, затоа што покажаа дека не копнеат по животот Божји, но по еден живот, којшто го посакуваа самите, како што самите го разбираат, како што им покажа змијата, помислата, желбата. Заради тоа, да ги извадиме надвор, и да го ставиме огнениот меч да го чува рајот. И, го направи тоа Бог. Ги изгони од рајот, и стави чувар, така што да не можат да живеат[6].
Навистина, колку е тешко да се најде еден човек кој навистина го љуби Бога! Ако се најде некој, тогаш „радост бива на небесата“[7]. Помислете си само, небесата бараат да најдат некого, којшто рекол дека ќе се промени и ќе постане „нова твар“[8], и го избираат него како центар на небесната хармонија. Ангели и светители се собираат околу еден таков човек. Не околу убавиот, успешниот, вдахновениот, силниот, моќниот, саканиот, оној што го слушаат, но околу парталавиот, понижениот, снеможениот, проколнатиот, заборавениот, околу оној што го газат, оној којшто демоните го искушуваат и тој вели „како сака Господ“, дури ни на демоните не им се спротивставува.
Демоните фрлаа камења на керамидите или на вратите на светителите, стануваа змии, лавови, змејови, ги удираа светителите, а светителите ниту еден збор не кажуваа против нив. Но, ако ми рече братот: „направи ја оваа работа ти, зошто ми ја натоварија мене“?, јас веднаш ќе му одговорам, ќе му се спротивставам. Светителите ниту на демонот му одговараа, ниту, било кога, му кажуваа лош збор. Ние, пак, се бориме во себе за да не одговориме.
Во книгите на пророците, при споменот на светителите, читаме дека е „подобра смртта, отколку горчлив живот“[9], што значи дека е подобро да умреш, да те удри автомобил и да те распарчи, отколку да стигнеш во состојба на горчина, т.е. да го покажеш, два, три, петпати, своето непокајание, своето враќање на истите падови, волји и желби, на твојата страст и твојот гнев, на твојот инает и на твоето лекоумно соочување со животот. „Па, добро“, вели послушникот „што толку е проблем тоа што го направив“? Подобро да те завлече еден автомобил и да те убие, подобра е смртта, отколку да живееш еден живот, којшто покажува дека уште не си го засакал Бога и, следствено, не го врвиш патот на спасението, не си насочен кон небесата.
Но, колку повеќе е „подобра смртта“, кога ќе најде некој зрел, совршен и праведен за да го земе, од страв дека можеби лошотијата ќе го промени, ќе го оштети, ќе му стави мракови земни и плотски, телесни и душевни. Затоа, некои ги зграпчува дури и како новороденчиња, „за злобата да не им ја промени совеста“[10], а други, кога ќе ги најде вообличени, кога гледа дека чекорат кон совршенство или дека веќе го постигнале совршенството. Не е достоен светот да ги има светителите или совршените[11]. Следствено, оние што чекорат право, Господ ги зема, за да не бидат променети од луѓето, за да не ги промени злото на општеството, а, пак, праведните ги зема, затоа што целиот свет не е достоен за еден таков човек, којшто стасал во совршенство и во него веќе не се движи ништо човечко и светско, не го интересира ништо, туку наоѓа наслада само во небесата. Како што блеска молњата и го пресекува небото, точно така сјаат очите на совршениот и како болскот стигнуваат дури горе пред тронот Божји, за да ја созерцуваат славата на неизглаголивото Божество, сета чистота на лицето на Исус Христос.
Нека нѐ удостои Господ да станеме и ние совршени, како светиот Спиридон, којшто го прославуваме денеска. Постоеше друг човек, посмирен и поедноставен? Ниту еден овчар не е толку едноставен; не од денешниве овчари со радиото на рамо, туку од старите, кои живееја и спиеја по нивите и како ноќна глетка ги имаа ѕвездите на небото. Тие чувствуваат дека секоја ѕвездичка е едно прозорче на небото, од кое се наведнува и нѐ гледа Господ. И колку ѕвезди се на небесниот свод, толку очи постанува Христос. Како што го раздробуваш агнецот и, иако Христос е еден, секоја честичка постанува целиот Христос, така и од секоја ѕвездичка, чувствуваме дека, на некој начин, се наведнува Христос и нѐ гледа.
Колку што се ѕвездите, толку очи има Бог и нѐ гледа, а ние не можеме да го видиме? Не го наоѓаме никаде, не го разбираме неговото присуство, не го чувствуваат нашите срца, нашите нерви не се опуштаат, за да го почувствуваме мирот Божји како продира и ја напојува нашата внатрешност. Не поимаме дека сиот овој небесен свод се златните крилја Божји, коишто за нас стануваат свежина и нѐ спречуваат да се изгориме од сѐ што постои околу нас. Овие крилја нѐ покриваат, дури и се спуштаат да нѐ земат врз себе за да нѐ поминат од скрбта на искушенијата и пеколите, та да нѐ однесат во рајот. Кога имаме еден таков Бог, не треба секојдневно да Му благодариме и да Го славиме?
Превод од грчки јазик: Игуманија Кирана
Од изданието:
Αρχιμ. Αιμιλιανού Σιμωνοπετρίτου
Προσμονή Θεού
(Λόγοι Περί Ασθενείας, Πόνου Και Θανάτου)
Ίνδικτος, Αθήναι, 2018
[*] Катихеза во Манастирот „Благовештение Богородично“, Ормилија, 11 Декември 1984 г.
[2] Од Службата на монашкиот потстриг.
[3] Рим. 6. 4; 2Кор. 5. 17.
[4] Евр. 3. 13.
[5] Битие 2. 16, 17.
[6] Битие 3. 22 – 24.
[7] Лука 15. 7 и 10
[8] 2Кор. 5. 17.
[9] Мудрост Сирахова 30. 17.
[10] Мудрост Соломонова 4. 11.
[11] Евр. 11. 38.